J. Mekas laureatem Smoka Smoków

Jonas Mekas – prekursor amerykańskiej awangardy filmowej otrzyma Nagrodę Smok Smoków w uznaniu za wkład w światowe kino. Artysta przyjedzie do Polski w maju tego roku, by odebrać nagrodę podczas jubileuszowego wydania 50. Krakowskiego Festiwalu Filmowego. Będzie to jego pierwsza wizyta w Polsce.

Nagroda Smok Smoków jest przyznawana przez organizatorów Krakowskiego Festiwalu Filmowego wybitnym twórcom filmów dokumentalnych i animowanych od roku 1998. Wśród dotychczasowych laureatów są tak znani artyści jak Kazimierz Karabasz, Allan King, Albert Maysles, Werner Herzog, Stephen i Timothy Quay, Raoul Servais oraz Jerzy Kucia.

– Jonas Mekas to ikona amerykańskiej awangardy, a „Klatkę” oglądaliśmy w PRL-u z wypiekami na twarzy, bo była dla nas uosobieniem wolności, nie tylko w sztuce. Ten sfilmowany spektakl „Living Theater” uświadamiał nam jak daleko – geograficznie i politycznie –  jesteśmy od nowojorskiej sceny offowej, od „Direct Cinema” i braci Maysles, od „New American Cinema” i Mekasa – mówi Krzysztof Gierat, dyrektor Festiwalu – Teraz przyjadą do nas obaj. Albert Maysles ponownie, Jonas Mekas po raz pierwszy.

Jonas Mekas, amerykański filmowiec, artysta, pisarz i poeta urodził się w 1922 roku na Litwie. W czasie wojny był więziony w obozie pracy w Niemczech. Po wojnie studiował filozofię na uniwersytecie w Mainz, a w 1949 razem z młodszym bratem Adolfasem wyemigrował do USA. Osiadł w Nowym Jorku, gdzie niedługo potem rozpoczęła się jego przygoda z kinem. W słynnym stowarzyszeniu  filmowym Cinema 16 prowadzonym przez Amosa Vogela zetknął się z kinem awangardowym. Swoje pierwsze filmy, będące rejestracją jego własnego życia, kręcił na kupionej za pożyczone pieniądze słynnej kamerze 16 mm Bolex. W 1953 roku zaczął je pokazywać w nowojorskich galeriach.

Mekas jest uważany za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli amerykańskiego filmu awangardowego, tzw. New American Cinema. Na jego bogatą filmografię składają się filmy fabularne, dokumenty oraz swoiste „dzienniki”, w których utrwalone zostało nowojorskie życie sprzed lat. Jego filmy były wielokrotnie prezentowane w muzeach i na festiwalach na całym świecie, do najbardziej znanych należą: narracyjne „Guns of the Trees”, (1961), dokumentalna „Klatka” / „The Brig”, (1963), oraz słynne, impersyjne „dzienniki” takie jak „Walden” (1969); „Lost, Lost, Lost” (1975); „Wspomnienia z podróży na Litwę” / „Reminiscences of a Voyage to Lithuania”, (1972); „Zefiro torna”, (1992) czy też „As I was Moving Ahead, Occasionally I saw Brief Glimpses of Beauty”, (2001).

Mekas dokumentował codzienne życie i współpracował z tak znanymi artystami amerykańskiej bohemy: Lionel Rogosin, Andy Warhol, Allen Ginsberg, Yoko Ono, John Lennon, Salvador Dalí czy George Maciunas.

W latach 50. publikował artykuły w prasie – m.in.. w „The Village Voice” czy  „Film Culture” – czasopiśmie, które założył razem z bratem Adolfasem, a które skupiało przede wszystkim na awangradzie filmowej, choć na jego łamy trafiały także artykuły o kinie hollywoodzkim. W latach 60. razem z grupą innych filmowców m.in. Shirley Clarke, Stanem Brakhagem, Gregorym Markopoulosem i Lloydem Michaelem Williamsem, założył dwie ważne dla sztuki awangardowej instytucje. The Film-Makers’ Cooperative (FMC) – organizację non-profit, która zajmowała się dystrybucją i wspieraniem eksperymentalnych produkcji filmowych oraz  Filmmaker’s Cinematheque, która ostatecznie przekształciła się w Anthology Film Archives, jedno z największych i najważniejszych na świecie archiwum awangardowych filmów. Jonas Mekas niejednokrotnie wspierał działanie tej instytucji z prywatnych funduszy i tylko dzięki temu zachowała się do dzisiaj tak duża liczba amerykańskich filmów undergroundowych.

Mekas jest także autorem licznych wystaw, które gościły na tak znaczących imprezach jak Biennale w Wenecji, Art Basel Miami czy Madrid Art Fair oraz w progach najbardziej znanych świątyń sztuki nowoczesnej w Nowym Jorku, Paryżu, Londynie, Melbourne, Tokio, Mexico City i Wilnie. 

Mekas jest ponadto poetą i prozaikiem, tworzy w języku angielskim i litewskim. Opublikował  liczne dzienniki i wspomnienia  („I Had Nowhere to Go: Diaries, 1944-1954” „Letters from Nowhere” oraz „Just like a Shadow”) oraz artykuły prasowe z zakresu teorii, techniki i krytyki filmowej. Artysta jest lauretem wielu nagród i odznaczeń.

Uroczyste wręczenie Nagrody Smok Smoków Jonasowi Mekasowi będzie miało miejsce 1 czerwca 2010 roku podczas jubileuszowego wydania 50. Krakowskiego Festiwalu Filmowego, który odbędzie się w dniach 31 maja – 6 czerwca. Planowana jest retrospektywa filmów i wystawa plastyczna Mekasa oraz jego spotkania z publicznością.

Informacja prasowa