Premiera filmu "Korespondent Bryan"

Reżyser filmu Eugeniusz Starky, Piotr Piasecki i Samuel Bryan. Fot. Marcin Kułakowski, PISF

1 września w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej odbyła się uroczysta premiera filmu „Korespondent Bryan”, zrealizowanego przez Eugeniusza Starky dzięki synowi Juliena Bryana – Samuelowi Bryanowi, przy udziale Fundacji Stevena Spielberga oraz Muzeum Holokaustu w Nowym Jorku. W środę wieczorem film mogli obejrzeć również widzowie TVP w całej Polsce.

Wieczór rozpoczęła Edyta Jungowska, która przeczytała wiersz Teodora Bujnickiego „Modlitwa za Warszawę”. Potem prowadzący galę Piotr Machalica zaprosił na scenę Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy Hannę Gronkiewicz-Waltz. – Mamy znakomitą literaturę historyczną dotyczącą obrony stolicy we wrześniu 1939 roku, istnieje wiele publikacji źródłowych, wspomnieniowych. Ale gdyby nie zdjęcia i filmy Juliena Bryana obraz walczącej stolicy byłby uboższy i niepełny. Czterdziestoletni wówczas Julien Bryan stał się ważnym świadkiem agresji hitlerowskiej na Polskę (…). Wstrząśnięty liczbą ofiar, działań wojennych, zniszczeniami miasta, wywiózł z płonącej Warszawy bardzo bogaty materiał dokumentujący życie oblężonej stolicy (…). Film który obejrzymy, „Korespondent Bryan”, zawierający unikatowe kroniki filmowe, zdjęcia, to głęboko poruszający obraz, ważny dla naszej pamięci historycznej. Tożsamość współczesnej Warszawy wyrasta z tej historii, z gruzów zburzonego miasta i oczywiście postaw jej mieszkańców, którzy w okresie wojny udowodnili, że stolica jest miastem nieujarzmionym. Pani Prezydent podziękowała współtwórcom obrazu oraz instytucjom, dzięki którym film mógł powstać.

Odczytano również list przesłany przez Przewodniczącego Parlamentu Europejskiego prof. Jerzego Buzka. – Warszawa to najbardziej bohaterska stolica czasu II wojny światowej. Bodaj jako jedyne europejskie miasto podjęło walkę z hitlerowskim okupantem trzykrotnie (…). To właśnie chęć pokazania światu prawdy, dania świadectwa wstrząsającym wydarzeniom kazała pozostać Julienowi Bryanowi we wrześniu 1939 roku w Warszawie(…). Stał się on głosem sumienia świata, świata który swojej bierności w działaniach nie mógł już tłumaczyć nieświadomością i niewiedzą. Dzisiejsza premiera to swoisty hołd dla niezwykłej determinacji i odwagi tego człowieka, jego niezłomności i przywiązania do prawdy. Przewodniczący Parlamentu Europejskiego w liście podkreślił także, iż objął swoim patronatem film niezwykle ważny dla europejskiej historii i pamięci.

Na projekcję „Korespondenta Bryana” zaprosił widzów osobiście syn bohatera filmu – Samuel Bryan. Wśród publiczności znaleźli się także niektórzy z bohaterów dokumentalnych zdjęć Juliena Bryana, o czym ze sceny wspomniał reżyser filmu – Eugeniusz Starky. Autor dokumentu podkreślił, iż Julien Bryan samodzielnie podjął się walki z ogromną niemiecką machiną propagandową: – Ten jeden człowiek, z tą małą kamerą, o głodzie i chłodzie, ryzykując własnym życiem obalił cały mit propagandy hitlerowskiej. I to jest być może jego największa zasługa (…). Te zdjęcia pokazały światu, że to jest zupełnie nowy typ wojny, że jest to wojna i terror przeciwko ludności cywilnej – powiedział Starky.

Film autorstwa Eugeniusza Starky oparty jest niemal wyłącznie na materiałach, które w Warszawie w roku 1939 zrealizował korespondent Julien Hequembourg Bryan. Ten amerykański dokumentalista i fotografik rejestrował na taśmie filmowej życie w Polsce, Związku Radzieckim i III Rzeszy pomiędzy 1935 a 1939 rokiem. Zaraz na początku II wojny światowej trafił do Warszawy, gdzie nakręcił wiele filmów dokumentujących obronę miasta i jest uważany za jedynego zagranicznego dziennikarza będącego w tym czasie w stolicy Polski. Bryan jest także autorem pierwszych kolorowych zdjęć wojennej Warszawy. Dzięki działalności Juliena Bryana, któremu udało się wywieźć z Polski dokumentację, obraz wojennej pożogi trafił do milionów widzów na całym świecie i obnażył kłamstwa Hitlera.

Po filmie z widzami filmu spotkał się jego producent. Kazimierz Kajetan Kowalski podziękował współpracownikom, którzy przyczynili się do realizacji „Korespondenta Bryana”.

Jak zauważają twórcy obrazu: – Materiał zarejestrowany przez Juliena Bryana stanowi unikalny dokument, przepełniony historyczną prawdą, oglądaną bez subiektywnego komentarza i ukazuje patriotyczny heroizm społeczeństwa warszawskiego z punktu widzenia jednostki, uwikłanej w rzeczywistość wojenną. Pokazuje jak niemiecka propaganda manipulując faktami starała się zmylić opinię światową i odwieść uwagę od zbrodni popełnianych na ludności cywilnej w Polsce. W efekcie czego ani Europa ani Stany Zjednoczone nie były świadome ogromu tego okrucieństwa. Filmy Bryana otworzyły oczy Ameryce.

W filmie znalazły się materiały w większości nigdy wcześniej nie pokazywane. Zdjęcia te pochodzą głównie z amerykańskich archiwów, w których przeleżały ponad 70 lat. Projekt filmowy zyskał szerokie poparcie środowisk kombatanckich w Polsce i za granicą. Konsultantami historycznymi „Korespondenta Bryana” byli: historyk Andrzej Krzysztof Kunert, specjalista od interpretacji zdjęć Warszawy z okresu okupacji i Powstania Warszawskiego Zygmunt Walkowski oraz Samuel Bryan – syn Juliena Bryana, historyk i reżyser filmów dokumentalnych.

Film „Korespondent Bryan” uzyskał honorowy patronat m.in. śp. Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, Przewodniczącego Parlamentu Europejskiego Jerzego Buzka, Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy Hanny Gronkiewicz-Waltz, Marszałka Województwa Mazowieckiego Adama Struzika i Ambasadora USA w Polsce Lee Feinsteina.

Film jest koprodukcją polsko-amerykańską.