Zmarła Barbara Sass

2 kwietnia zmarła w Warszawie Barbara Sass. Reżyserka, scenarzystka filmowa i pedagog w tym roku skończyłaby 79 lat.

W wieku 17 lat zdała egzamin do Szkoły Filmowej w Łodzi (PWSFTviT). Wydział Reżyserii ukończyła w 1958 roku. Zanim sama stanęła za kamerą, przez wiele lat pracowała jako II reżyser. Współpracowała m.in. z Andrzejem Wajdą, Wojciechem Jerzym Hasem czy Jerzym Skolimowskim. Na planie zdobywała doświadczenie, które później zaprocentowało m.in. filmami „Krzyk” (1982), „Dziewczęta z Nowolipek” (1985) i „Pokuszenie” (1995), które wielu krytyków filmowych uznaje za najlepszy obraz reżyserki.

Samodzielnym debiutem, urodzonej 14 października 1936 roku reżyserki, był film telewizyjny „Ostatni liść” (1972). Po kilkudziesięciu latach pracy na planie filmowym u innych twórców zadebiutowała filmem kinowym „Bez miłości” (1980), za który została wyróżniona Brązowymi Lwami Gdańskim i Złotym Dukatem w Mannheim. W ciągu kolejnych dwóch lat od premiery „Bez miłości” zrealizowała kolejne filmy: „Debiutantkę” (1981) i „Krzyk” (1982). Ten drugi został nagrodzony na festiwalach w San Sebastian i Koszalinie. Portretowanie kobiet stało się domeną reżyserki. Od tego momentu zaczęto ją nazywać najważniejszą przedstawicielką nurtu kina kobiecego w Polsce, choć sama nie lubiła być w ten sposób określana. Reżyserka w udany sposób w swoich filmach starała się uciec od pułapki sentymentalizmu, który wiele osób utożsamia z kinem poświęconym tematyce kobiecej. Jak pisze Barbara Hollender w Rzeczpospolitej, w przeszłości dopisywano jej etykietkę „reżyserki-kobiety”, także dlatego, że była jedną z niewielu kobiet, które w tamtym czasie stawały za kamerą.

W 1985 roku zrealizowała filmy „Dziewczęta z Nowolipek” i „Rajska jabłoń”. Jednocześnie w latach 1982-1986 pełniła funkcję przewodniczącej Koła Reżyserów Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Po ‘89 roku szukała swojego miejsca. Zrealizowała kontrowersyjną „Historię niemoralną” (1990), będącą autotematycznym filmem opowiadającym o relacji reżyserka-aktorka, z Dorotą Stalińską w roli głównej. Kolejnym obrazem były „Pajęczarki” (1993), zrealizowane za własne pieniądze autorki. W 1993 podjęła się trudnego tematu sportretowania kobiecego alkoholizmu w filmie „Tylko strach”, w którym główną rolę zagrała Anna Dymna. Po kilku produkcjach telewizyjnych wyreżyserowała „Pokuszenie” (1995), uznawany przez krytyków za jedną z najciekawszych polskich produkcji tamtego okresu. Głównymi tematami filmu Barbara Sass uczyniła rozliczenie ze stalinizmem, religię (choć sama reżyserka nie uznawała swoich filmów za stricte religijne) i miłość. „Pokuszenie” to wiarygodne studium psychologiczne, które wzbogaciły znakomicie poprowadzone aktorskie kreacje Magdaleny Cieleckiej (debiut na dużym ekranie), Olgierda Łukaszewicza i Krzysztofa Pieczyńskiego.

W kolejnych latach Barbara Sass zajęła się realizacją spektakli telewizyjnych. Wyreżyserowała także film „Jak narkotyk” (1999). Jej ostatnim filmem fabularnym był, zrealizowany w 2011, „W imieniu diabła”. Ostatnie lata Barbara Sass poświęciła teatrowi. W planach miała jeszcze nakręcenie jednego kameralnego filmu, o czym mówiła w jednym ze swoich ostatnich wywiadów, który ukazał się 27 lutego w magazynie Plus Minus.

Magda Wylężałek, Marta Sikorska